Θέμα αρμονίας πανελληνίων εξετάσεων 2006

Σχόλια:

Η πρώτη δυσκολία του θέματος αυτού βρίσκεται στην αρχή του, για το λόγο ότι στα τρία πρώτα μέτρα δεν μπορεί να γίνει πτώση στην αρχική τονικότητα. Πιο συγκεκριμένα, ο προσαγωγέας τής ντο (σι) δεν εμφανίζεται καθόλου αλλά ούτε η μελωδική πορεία δίνει τη δυνατότητα πτώσης στη ντο: Στο 1ο και στο 3ο μέτρο εμφανίζεται σι ύφεση αντί για σι αναίρεση, το σολ στο 1ο μέτρο οδηγεί στο λα ύφεση και μόλις στο 4ο μέτρο έρχεται η δεσπόζουσα νότα της ντο (η νότα σολ) με μεγάλη αξία και σε κατάλληλο για πτώση μελωδικό πλαίσιο, καθώς οδηγείται μέσω πηδήματος 7ης στο φα και στη συνέχεια στο μι αναίρεση (διαδοχή νοτών της κλίμακας ντο: 5-4-3). Από την άλλη, εαν δεν προηγηθεί πτώση που να «κατοχυρώνει» την αρχική τονικότητα δεν μπορεί να γίνει μετατροπία. Κατά συνέπεια είναι αναγκαίο η πτώση στη ντο να γίνει στο 4ο μέτρο, ενώ στα προηγούμενα μέτρα γίνονται τονικές αποκλίσεις προς τις συγχορδίες της ντο: IV (μ. 1-2) και IIIA (μ. 3-4) – δηλαδή προς τη φα ελάσσονα και προς τη Μι♭ μείζονα (που είναι η σχετική τής ντο) αντίστοιχα. Η μείζονα τονική ντο που έρχεται στο τέλος του μ. 4 λειτουργεί ως V στην τονικότητα φα ελάσσονα, όπου γίνεται μετατροπία.

Ακολουθεί αλυσίδα στον κύκλο των πεμπτών που αρχίζει στο τελευταίο όγδοο τού μ. 4 ή στην αρχή τού μ. 5 και διακόπτεται με την εναρμόνια αλλαγή που γίνεται στον 4ο χρόνο τού μ. 7. Στην ενδεικτική λύση που παρατίθεται παρακάτω ολόκληρη η αλυσίδα θεωρείται ότι παραμένει στην τονικότητα της φα ελάσσονας με παρεμβολή παρενθετικών δεσποζουσών που τονίζουν συγχορδίες της τονικότητας. Παρόλο που η αλυσίδα αυτή «ακούγεται» στη φα ελάσσονα, δεν θα ήταν λάθος εάν λυνόταν ως μετατροπική αλυσίδα που μεταβαίνει διαδοχικά στις τονικότητες: Μι♭, Λα♭ και Ρε ♭ μείζονα (στην τελευταία τονικότητα με προσθήκη του φθόγγου σολ♭ στον 3ο ή 4ο χρόνο του μ. 6 σε κάποια εσωτερική φωνή).

Η εναρμόνια μετατροπία στο μ. 7 γίνεται με ντιμινουίτες και καταλήγει στη σι ελάσσονα. Εάν ωστόσο η παραπάνω αλυσίδα λυθεί ως μετατροπική, μπορεί ο τρίτος χρόνος του μ. 7 να εναρμονιστεί με την IV της Ρε♭μείζονας τονικότητας, δηλαδή με τη συγχορδία Σολ♭ μείζονα, που με εναρμόνια αλλαγή θα γίνει Φα♯μείζονα, που θα θεωρηθεί ως η V της Σι μείζονας.

Στα μ. 10 – 11 της ενδεικτικής λύσης γίνεται μετατροπία στην τονικότητα ντο♯ελάσσονα, ωστόσο οι νότες της δοσμένης φωνής θα μπορούσαν κάλλιστα να εναρμονιστούν στην τονικότητα της Μι μείζονας. Η μετατροπία στο μ. 11 είναι ουσιαστικά μία εναρμόνια αλλαγή, καθώς η V της ντο♯ ελάσσονας είναι εναρμόνια με την V της ρε♭ μείζονας.

Σημείωση: Διευκρινίζεται ότι οι συγχορδίες εντός αγκύλης που υπάρχουν στα μ. 8, 9, 10 της ενδεικτικής λύσης είναι παρεμβαλλόμενες συγχορδίες με δευτερεύοντα ρόλο, που προκύπτουν από τη μίμηση του μοτίβου της αλυσίδας στο μπάσο. Σχετικά με αυτές τις συγχορδίες βλ. «Δευτερεύουσες Συγχορδίες από ξένους τόνους», κεφ. 5ο στο: Μανώλης Καλομοίρης, Αρμονία, επιμ. Περικλής Κούκος (Αθήνα: Εκδοσεις «Γαϊτάνου» Κοκονέτση, 1993), Α΄, 56-63.

Διάρθρωση του θέματος:

αρχή έως μ. 4Αποκλίσεις μέσω παρενθετικών δεσποζουσών και πτώση στη ντο μείζονα· διατονική μετατροπία στη φα ελάσσονα.
άρση μ. 4 έως θέση μ. 81η αλυσίδα και εναρμόνια μετατροπία στην σι μείζονα.
3ος χρόνος μ. 8 έως θέση μ. 112η αλυσίδα και πτώση στη ντο♯ ελάσσονα ή στη μι μείζονα.
3ος χρόνος μ. 11 έως τέλοςμετατροπία στη IIΝ της ντο ελάσσονας.  Τέλεια και πλάγια πτώση στη ντο ελάσσονα.

Ενδεικτική λύση:
Πανελλήνιες_Ιουν_2006