Θέμα αρμονίας πανελληνίων εξετάσεων 2004

– Το θέμα αρμονίας πανελληνίων 2004 είναι στην τονικότητα σολ ελάσσονα και διαρθώνεται ως εξής:

〉〉 Στο μ. 1 εμφανίζονται τα δύο βασικά ρυθμικά μοτίβα του θέματος.
〉〉 Στο μ. 2 εμφανίζεται το τρίτο μοτίβο, το οποίο είναι αντεστραμμένη μεγέθυνση τού πρώτου μοτίβου, και ολοκληρώνεται η πρώτη φράση τού θέματος.
〉〉 Στο μ. 3 αρχίζει η δεύτερη φράση, η οποία αποτελεί μεταφορά της πρώτης φράσης κατά διάστημα 2^ης↑. Αρμονικά γίνεται απόκλιση στη Σι♭ μείζονα, που είναι η σχετική τονικότητα τής σολ ελάσσονας.
〉〉 Στο μ. 5 αρχίζει η αρμονική αλυσίδα.
〉〉 Στο μ. 8 υπάρχει σαφής τομή: ολοκληρώνεται το πρώτο τμήμα τού θέματος και ξεκινά το δεύτερο με εναρμόνια μετατροπία. Ακολουθούν τρία έντονα χρωματικά μέτρα με χαρακτηριστικά μελωδικά διαστήματα: 6μ.↓-6Μ.↑ στο μ. 9 και 6μ.↓-6^ο↑ στο μ. 10, τα οποία δημιουργούν “υπαινιγμό” δύο μελωδικών γραμμών στην ίδια φωνή.
〉〉 Στο μ. 13 ολοκληρώνεται το θέμα με τέλεια αυθεντική πτώση στην τονικότητα σολ ελάσσονα. Έχει προηγηθεί η επαναφορά τής αρχικής τονικότητας με μη αυθεντική πτώση στα μ. 11 άρση-12 θέση (μελωδικές βαθμίδες: 5-4-2-3).

Οι “δυσκολίες” αυτού τού θέματος βρίσκονται:
α) Στα μ. 7-8, όπου γίνεται η κατάληξη τού πρώτου μέρους και
β) Στα μετατροπικά μ. 10-11.

Ειδικότερα:

α) Στο μ. 7 η αλυσίδα “σπάει”: εμφανίζεται μόνο το πρώτο μισό τού προτύπου και ακολούθως μελωδικό διάστημα 3^ο↓, που υποδηλώνει σχέση N-V στη σι♭ ελάσσονα, η τονική τής οποίας έρχεται στη θέση τού μ. 8. Η εναρμόνιση αυτή σημαίνει ότι η αλυσίδα θα πρέπει να “σπάσει” από την αρχή τού μ. 7 και ο φθόγγος Ρε♭ να εναρμονιστεί ως 5η της συγχορδίας σολ♭ μείζονας και όχι ως 7η της συγχορδίας μι♭ μείζονας. Με τον τρόπο αυτόν δημιουργείται σχέση V-I στην ντο♭ μείζονα (δηλαδή στην τονικότητα τής Ν), ενώ στη δεύτερη περίπτωση ακολουθείται μεν η συμμετρία της αλυσίδας στο πρώτο μισό τού μ. 7, στη συνέχεια όμως διακόπτεται η συμμετρική λύση και προκύπτει σχέση συγχορδιών V⁷-III στη λα♭ ελάσσονα, η οποία είναι λανθασμένη. 
Η λύση με N-V γίνεται ορθά ως εξής:

Ωστόσο, το διάστημα 3^ο δεν εμφανίζεται μόνο στη σχέση N-V, αλλά και σε άλλες αλλοιωμένες συγχορδίες (πρβλ. θέμα αρμονίας πανελληνίων εξετάσεων 2016). Στην παρακάτω λύση για παράδειγμα, τηρείται η συμμετρική λύση της αλυσίδας καί στο μ. 7, όπου σαν “λογική εξέλιξη” τής αλυσίδας στον 4ο χρόνο τού μ. 7 έρχεται η συγχορδία λα♭ ελάσσονα. Στη συνέχεια τής λύσης η συγχορδία λα♭ ελάσσονα θεωρείται ως υποδεσπόζουσα στην τονικότητα μι♭ ελάσσονα· με διαβατική κίνηση στο μπάσο και πήδημα 3^ο στην σοπράνο, έρχεται η “γαλλική” συγχορδία ⁺6^ης και το πρώτο μέρος τού θέματος κλείνει με μισή πτώση στη μι♭ ελάσσονα.

β) Τα μ. 8 άρση-10 είναι στον τονικό χώρο τής σι ελάσσονας, με την παρενθετική δεσπόζουσα τής iv να έρχεται στην άρση τού μ. 9. Αλλά και στο μ. 11 οι συγχορδίες είναι σαφείς και ο αρμονικός ρυθμός σταθερός (παρεστιγμένο τέταρτο). Ειδικότερα, τρεις δεσπόζουσες διαφορετικών κλιμάκων συνδέονται στη σειρά, στις παρακάτω σχέσεις:

Η δυσκολία βρίσκεται στη σύνδεση των παραπάνω συγχορδιών: Ιδιαίτερα η σύνδεση των δύο πρώτων δεσποζουσών, που είναι σε σχέση χρωματικού ημιτονίου προς τα κάτω, είναι δύσκολο να γίνει χωρίς να βγουν παράλληλες κινήσεις και κακές αρμονικές σχέσεις 8ης. Η αλλαγή θέσης τής πρώτης δεσπόζουσας που γίνεται με το πήδημα 6↓ της δοσμένης φωνής στην άρση τού μ. 10 δεν εξαλείφει τις όγδοες παράλληλες, που θα ακουστούν ως τονισμένες όγδοες μεταξύ των εξωτερικών φωνών εάν οι δύο συγχορδίες γραφτούν σε ευθεία κατάσταση. Προτείνεται η γραφή των συγχορδιών αυτών σε 3η αναστροφή. Με τον τρόπο αυτό μπορούν να αποφευχθούν παράλληλες κινήσεις και κακές σχέσεις. 

Σημείωση: Η σχέση των δύο δεσποζουσών μεθ 7ης σε απόσταση ημιτονίου ακούγεται ουσιαστικά σαν σχέση γερμανικής συγχορδίας ⁺6-δεσπόζουσας μεθ 7ης:

Ακολουθεί η ενδεικτική λύση τού θέματος.